Sinh thời Bác Hồ dành tình cảm, tình thương yêu vô vàn cho miền Nam, miền đất gian khổ đi trước về sau. Bác thường nói "miền Nam luôn ở trong trái tim tôi".

Người cha già dân tộc đã đi xa để lại vô vàn niềm thương tiếc trong lòng mỗi người dân Việt Nam đặc biệt là đối với người dân Miền Nam.

Chính vì thế, nhà thơ Viễn Phương từ mảnh đất gian khổ mấy chục năm trời sống trong bom đạn, đau thương mất mát, nhà thơ đã quyết định "hành hương" về đất Bắc, trong niềm bồi hồi ấy nhà thơ đến viếng Lăng Bác.

Viếng Lăng Bác là nỗi niềm dồn nén kết tinh tình cảm chân thành thương nhớ Bác không chỉ đối với nhà thơ Viễn Phương mà còn là tình cảm lớn của hàng chục triệu chiến sĩ, đồng bào miền Nam.

Mở đầu bài thật giản dị, chân chất nói lên được hoàn cảnh đến viếng lăng Bác của tác giả và mở ra một không khí thân mật trong nghiêm.

Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác

Từ miền Nam, mảnh đất đã mấy chục năm chiến đấu, gian khổ chỉ với một mong ước sớm đến ngày chiến thắng, nước nhà thống nhất để sớm được một lần gặp Bác. Giờ đây, ngày ấy đã đến thì Bác đã đi xa. Lòng ai sao tránh khỏi dạt dào bao xúc động. Điều đầu tiên đến đây nhà thơ đã bắt gặp:

Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng

Nói đến cây tre là ta nghĩ tới đất nước, tới con người Việt Nam với bao đức tính quý nhất trong sáng nhất. Song hình ảnh cây tre mới là khúc dạo đầu để mở ra hàng loạt những suy tưởng khác, sâu sắc và mênh mông hơn.

Trên cái nền hàng tre trong sương nhà thơ đã tả Lăng Bác với những đoàn người nườm nượp đến viếng Bác với lòng tôn kính đặc biệt:

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ

Mặt trời trên lăng là mặt trời của đất trời, tự nhiên, còn mặt trời trong lăng chính là trái tim của Bác, Người đã dành trọn cuộc đời cho dân tộc, cho đất nước. 

Cách so sánh rất sinh động nhuần nhuyễn. Bằng lối ẩn dụ Viễn Phương đã khẳng định Bác Hồ là vầng thái dương rạng rỡ không những soi tỏ cho chúng ta đi mà còn sưởi ấm trái tim ta.

Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dân bảy mươi chín mùa xuân

Hình ảnh dòng người đi trong thương nhớ, kết tràng hoa vừa tỏ thực vừa có ý nghĩa tượng trưng. Cuộc đời dòng người bất tận này đã nở hoa dưới ánh sáng mặt trời của Bác.

Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim

Vầng trăng ... trời xanh là hình ảnh kì vĩ, nối tiếp nhau xuất hiện, khiến chúng ta phải suy ngẫm về cái bất diệt cái vô cùng của vũ trụ đến cái bất diệt, cái vô cùng của con người. 

Ở đây, lại có sự mâu thuẫn giữa cái trí lí à tình cảm. Trí lí thì biết trời xanh là mãi mãi, tình cảm là sao nghe nhói ở trong tim. Điều này cho ta thấy nỗi tiếc thương không sao có thể bù đắp được.

Bài thơ được viết theo mạch cảm xúc thời gian. Còn đứng trên đất Bắc, tuôn trào mạnh mẽ nhất.

Mai về miền nam thương trào nước mắt

Câu thơ như lời nói thường, không còn dùng đến kĩ thuật. Giọng thơ không ồn ào, vậy mà đọc lên thấy xúc động. Trước hết, biết cách nói, cách bộc lộ có cái gì rất Nam bộ rất chân thành bộc trực mà khong thô. 

Tác giả thay mặt cho đồng bào miền Nam - những người ở xa - bày tỏ niềm tiếc thương vô hạn. Người đọc đồng cảm với tác giả bởi nỗi nhớ thương, ân hận khi đến trước Bác, nào phải của riêng ai!

Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác
Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây
Muốn làm cây tre trung hiếu trốn này

Hình ảnh cây tre lại đến rất tự nhiên, nhuần nhị để khép lại bài thơ, song không còn là hàng tre ở trên mà tác giả ở trên mà đã tan hòa vào chủ thể. Nhà nói cho mình cũng như là nói cho chúng ta muốn làm con chim hót, đóa hoa, cây tre trung hiếu mãi bên Bác.

Viếng lăng Bác là một bài thơ hay, giàu chất suy tưởng, chất trữ tình đằm thắm với cách sử dụng luyến láy trong ngôn ngữ, phong phú âm điệu khiến bài thơ mau chóng được bạn đọc tiếp nhận. 

Cũng chính vì thế mà nó đã sớm được phổ nhạc để trở trành một bài hát truyền cảm, quen thuộc với mỗi người chúng ta.