Khi bầu trờ còn chưa hửng đông, gia đình nhà lau chúng tôi đã thức giấc sau một đêm ngủ dài, cái tiết trời lạnh lẽo của mùa đông khiến những cây lau chúng tôi run rẩy, phải tựa vào nhau để chống rét.

Những giọt sương đêm vẫn còn đọng lại trên thân và lá chúng tôi. Chị gió thì luôn thích trêu đùa họ nhà lau chúng tôi, tôi và những cây lau khác đung đưa theo nhịp dao động của chị gió để không xô đẩy nhau. Nước trên sông Hoàng Giang vẫn chầm chậm trôi xuôi như còn đang chìm trong giấc ngủ.  Bầu trời bắt đầu chuyển từ màu đen sang tang tảng sáng nhìn rõ dần dáng người. Đâu đó vọng lại những âm thanh của cuộc sống. Khi chúng tôi đang mải mê với những âm thanh, nhìn ngắm dòng nước trôi thì bỗng nghe có tiếng người nào đó đang khóc ở phía xa đang vọng dần phía chúng tôi.

Tiếng khóc ấy càng lúc càng gần, chỉ trong chốc lát đã xuất hiện bóng người phụ nữ tiến lại gần. Chúng tôi nhìn rõ gương mặt ấy khi nàng ngồi bệt xuống bên cạnh đám lau chúng tôi. Tất cả chúng tôi đều nhận ra khuôn mặt đẹp đẽ đẫm nước mắt ấy không phải ai xa lạ, đó chính là Vũ Nương, người vẫn thường ra đây lấy nước và giặt giũ quần áo hàng ngày. Người phụ nữ đảm đang chịu khó, yêu thương con hết mực ấy, cũng chỉ có nàng mới để ý quan tâm vớt chúng tôi lên khi bị cơn gió to quật ngã xuống dòng sông lạnh lẽo này. Chúng tôi tự hỏi nhau không biết vì sao sáng sớm hôm nay nàng ấy đã đến mà lại khóc. Bởi vì điều kỳ lạ này mà chúng tôi dồn hết chú ý quan sát nàng thật kỹ, gương mặt nàng hiện rõ vẻ mệt mỏi, nàng lại chỉ đến một mình mà không có đứa con trai đi cùng. Bác lau già nhất lên tiếng hỏi chúng tôi: Này liệu có phải con trai của Vũ Nương bị bệnh nặng không nhỉ? Câu hỏi của bác ấy không có được câu trả lời bởi lẽ đây cũng là điều chúng tôi muốn hỏi. Nhưng nàng làm sao có thể nghe thấy mà trả lời cho chúng tôi biết được đây.

Tiếng khóc nấc cứ liên tục và dồn dập hơn trước, đôi vai mỏng manh ấy cứ run lên từng đợt, nàng ngồi bệt dưới đám cỏ ướt, tay bụm miệng khóc liên hồi. Tôi thấy nàng thật tội nghiệp, xót xa hình dáng co do gầy gò, ốm yếu khác hẳn vẻ hoạt bát, vui vẻ thường ngày. Bỗng nhiên nàng vụt đứng dậy hướng về phía đông mà than rằng:
“Cầu xin đấng thượng đế trên cao hãy làm chứng cho tấm lòng sắc son của Vũ Nương này. Những ngày tháng qua tôi luôn một lòng, một dạ chờ người chồng nơi chiến trận trở về, mong sớm thấy ngày gia đình đoàn viên. Suốt ba năm trời ngóng trông chờ đợi, khi mẹ già lâm bệnh, con lại chạy đôn chạy đáo lo đủ chuyện thuốc thang mà vẫn không sao cứu được. Mẹ mất đi, con mất một nguồn động viên, quan tâm, chia sẻ. Ngay lúc ấy con đã phải tự nhắn nhủ mình: Phải nuôi hy vọng cố gắng chăm sóc con thật tốt đợi ngày chồng trở vể. Con là người luôn biết giữ gìn tiết hạnh, một lòng một dạ chờ chồng. Nhưng trớ trêu thay chồng con lại không tin vào trinh tiết của con. Cho dù con có thanh minh, thề thốt như thế nào chàng ấy vẫn không tin, vì sao vậy? Mọi việc đến đây không thể cứu vãn được nữa, con chỉ biết gieo mình xuống sông để mong rửa sạch nỗi oan ức này”.

Thân này của con khi chết chỉ nguyện một điều: “Nếu tôi đoan trang giữ tiết, trinh bạch gìn lòng, khi hòa vào nước xin làm ngọc Mị Nương, xuống đất xin làm cỏ Ngu Mĩ. Nhược bằng lòng chim dạ cá, lừa chồng dối con, xin làm mồi cho cá tôm và xin chịu tiếng xấu đời đời kiếp kiếp”.

“Thật xót xa, thương tâm cho người thiếu phụ đáng thương này” câu nói không thể kìm lòng của tôi đã khiến cho họ nhà lau cũng thất bất bình thay cho người phụ nữ đoan chính này. Họ nhà lau chúng tôi sống ở bờ sông này đã bao đời nay cũng đã chứng kiến không biết bao cảnh éo le nhưng chưa bao giờ thấy một chuyện đau lòng đến thế. Lời than ấy luôn bị ngắt đoạn bởi những tiếng nấc oan ức, dòng nước mắt tuôn dài trên khuôn mặt đau đớn của nàng, tôi cảm thấy thật đau xót và biết rằng đằng sau là một bi kịch lớn. Chưa bao giờ tôi lại ước như lúc này đây nàng có thể nghe được ngôn ngữ của chúng tôi, để tôi có thể khuyên vài lời với người thiếu phụ. Giữa lúc tôi và những người hàng xóm đang băn khoăn chưa kịp suy đoán điều gì thì nàng ấy lại khóc nức nở:

“Đản ơi! Con trai yêu quý của mẹ! Mẹ thật có lỗi với con khi bỏ đi giữa lúc này. Nhưng mẹ không còn sự lựa chọn nào khác khi cha con hoài nghi sự chung thủy của mẹ. Mẹ xin lỗi con trai yêu quý của mẹ! Mẹ đi xa rồi con phải ngoan và nghe lời cha nhé! Mẹ hi vọng rằng con sẽ được nuôi nấng trưởng thành như bao đứa trẻ khác. Mẹ có lỗi với con khi không làm tròn trách nhiệm của một người mẹ. Mẹ chỉ có thể dùng cái chết để chứng minh sự trong sạch, để rửa sạch nỗi oan này thôi con à”.

Vừa dứt lời, nàng bước về phía trước quay mặt về phía sau nói câu cuối cùng:
“Trường Sinh, chàng đã không còn tin thiếp vậy thiếp xin dùng cái chết để chứng minh sự trong sạch của mình. Thiếp xin vĩnh biệt chàng! Nếu có kiếp sau thiếp vẫn nguyện cùng chàng kết tóc xe tơ!”

Nàng nở nụ cời trong nước mắt, hai mắt từ từ nhắm lại để cơ thể rơi tự do xuống dòng nước lạnh lẽo đang chảy xiết. Khi chứng kiến cảnh ấy chúng tôi đều bàng hoàng, thất thờ và bất lực không thể giơ tay ra để cứu người thiếu phụ bất hạnh này. Sau đó chỉ nghe thấy tiếng bọt nước bắt tung tóe tiếng sóng vỗ ầm ầm. Khi dòng sông trở lại trạng thái như ban đầu thì cả đám lau chúng tôi vẫn đứng chết lặng trước sự việc mà không thể làm gì hơn. Tôi cảm nhận được mọi đau khổ lúc này không còn giày vò người thiếu phụ đáng thương nữa. Mọi oan ức theo dòng nước mà cuốn đi hết để sự ra đi của người thiếu phụ thanh thản. Lúc này không gian trở nên tĩnh mịch và lạnh lẽo đến ghê người. Không biết rồi người thiếu phụ khốn khổ kia sẽ trôi dạt theo dòng nước hay đã chìm vào không gian lạnh lẽo ảm đạm dưới đáy sông. Và người chồng của nàng có đi tìm nàng hay không, có hối hận về những việc mình đã làm không?

Câu hỏi ấy được trả lời không lâu sau đó khi đám lau chúng tôi nghe người dân trong làng đi ngang kể lại rằng: Sau đó đứa con của Vũ Nương trong những đêm sau khi nhìn thấy bóng cha mình trên tường liền nói với cha “Cha Đản về kìa”. Lúc này, Trường Sinh đã thấu hiểu mọi chuyện và rất đau khổ, hối hận bởi chính mình gây ra cái chết cho người vợ đoan chính nết na.

Vào một chiều tối, Vũ Nương đã báo mộng về cho Trường Sinh, chàng liền lập đàn tế giải oan cho Vũ Nương ven bờ sông. Chúng tôi đã tận mắt thấy một đoàn xe ngựa, võng lọng ẩn hiện thấp thoáng giữa dòng sông. Vũ Nương nói những lời thương nhớ và căn dặn chồng chăm sóc chu đáo đứa con thơ. Chỉ thoáng chốc, tất cả tan biến hết. Cảm thương tấm lòng của Vũ Nương, dân làng đã lập miếu thờ nàng ngay nơi nàng ngồi than thở trước khi trầm mình xuống sông Hoàng Giang. Theo thời gian trôi đi, có những chuyện tôi đã quên, có những chuyện tôi nhớ như vừa nhìn thấy là cảnh chứng kiến cái chết tê tái của Vũ Nương. Họ yêu thương nhau trở thành một gia đình hạnh phúc, có lẽ nó sẽ trọn vẹn nếu không có chuyện ghen tuông của anh chồng, để rồi họ tự gây những đau đớn cho nhau về tinh thần. Thời gian đi qua đã lâu, nỗi oan của Vũ Nương được chính người chồng giải. Thế nhưng cho đến tận bây giời tôi vẫn không hiểu được con người vĩ đại và cao cả là thế nhưng tại sao vẫn có những lúc họ ích kỷ, nhỏ nhen để rồi hối hận, sống trong đau khổ dày vò khi đánh mất hạnh phúc của mình, mất đi rồi họ mới biết được giá trị của nó thì đã muộn?